Waarom ik ook thuisonderwijs overweeg

Waarom ik thuisonderwijs overweeg

Mijn dochter wordt bijna 4. Ik heb een hele zoektocht afgelegd langs scholen. Ik heb vrije scholen bekeken, democratische scholen, Freinet & Jenaplanscholen. En wat zaten er leuke scholen bij! En leuke leerkrachten. Het waren vaak hartelijke, gedreven mensen.  Over het algemeen probeerden ze, binnen de steeds meer inperkende regels van centralisering, toch de vrijheid en leerplezier voor hun kinderen te bewaren. Veel leraren vertelden wel dat dit steeds moeilijker werd. De klassen worden steeds groter en leraren lijken steeds minder te mogen varen op ervaring en inzicht. Ze verliezen veel tijd en vrijheid aan toenemende regelgeving en standaardisatie van het onderwijs.

Toch was dit niet zozeer wat mij verder deed kijken dan onderwijs via een school. Des te meer ik me verdiepte in de manier waarop kinderen leren, des te meer ik erachter kwam dat het schoolsysteem daar heel weinig recht aan doet.

Het begon met een onderbuikgevoel. Ik zag veel jongeren rond hun 18e van school komen met een gevoel van niet kunnen kiezen en een ontbrekend duidelijk gevoel over wat je met de rest van je leven wilt gaan doen. Ik besefte: het wordt ons helemaal niet geleerd op scholen om te bepalen hoe je je dag wilt indelen, wat je wilt leren en hoeveel tijd je daar aan wilt besteden.

Het kwartje valt

Langzamerhand viel bij mij het kwartje. We sturen kinderen eerst zo'n 12 jaar lang naar een school waar ze weinig invloed op de invulling van hun dag hebben. Wat van ze verwacht wordt is dat ze op komen dagen en later dat ze hun huiswerk maken. Ieder dag en dat dan een jaar of 12 lang, bepaalt een ander wat jij die dag gaat doen. Alleen dit al neemt een heel stuk verantwoordelijkheidsgevoel voor je eigen leven weg. Het zal op den duur normaal gaan voelen dat een ander een groot deel van jouw dag bepaalt. Ook al proberen de meesters en juffen oprecht om leuke dingen voor onze kinderen te bedenken!

De gevolgen van deze schoolse mentaliteit

Mijns inziens knippen we zo de vleugelpennen van onze kinderen af en daarna verwachten we dat ze kunnen vliegen. Als na het afstuderen de tijd is aangebroken om te gaan kiezen wat we nu zelf willen gaan doen, is het voor veel kinderen ongekend lastig om te weten wat ze nu eigenlijk zelf willen. Dat hebben ze immers zelden geoefend! Is het toeval dat velen van ons dan ook weer kiezen voor een werk waarin ook weer verlangd wordt dat ze vooral opdrachten uitvoeren? Dat we ons goed voelen als je meerdere bepaalt heeft dat je je werk goed gedaan hebt? Je hoeft niet ver te zoeken om iemand te vinden die al jaren van zijn goede leven besteed aan iets waar ie niet echt blij van wordt (maar ook niet echt heel ongelukkig). Kan het zijn dat school iets doet met ons gevoel voor vrijheid en zelfbeschikking?

Zelfdiscipline versus het onderdrukken van eigen behoeftes

"Op school leer je zelfdiscipline" is een veelgehoord argument. Verwarren we hier niet het kunnen doen van dingen tegen je zin met het hebben van zelfdiscipline? "Je kunt nu eenmaal niet altijd doen wat je leuk vind". Zelfdiscipline kan dan verward worden met het vermogen om je eigen behoeftes aan de kant te zetten. Dit levert bij veel mensen een leeg gevoel op. Gelukkig blijft er in veel gevallen genoeg creativiteit, zelfmotivatie en lef over om toch je eigen leven vorm te geven, maar dit is meer ondanks school, dan dankzij school.

Een kind is als een waterval. Je hoeft alleen te zorgen dat je er geen deksel op doet, dan zal de waterval in het kind naar buiten stromen. -Naomi Aldort-

Creativiteit

Creativiteit heeft een aantal voorwaarden nodig. Vergeet het aanschaffen van allerlei creatieviteitsstimulerende spullen. Creativiteit begint vaak met een beetje verveling. Binnen die periode van verveling gaat het brein aan de slag en is er ruimte voor nieuwe ideeën om op te borrelen. Als er dan ook nog eens een veilige omgeving is, in dit geval een omgeving waarin het kind weet dat het niet beoordeeld zal worden, zal het durven te experimenteren. Creativiteit op scholen is in dit licht meer een meting van hoe goed een kind een opdracht kan uitvoeren. Je ziet vaak dat de juf of meester een doel stelt (klas, we gaan een papieren olifant maken) en dat er vervolgens 30 vergelijkbare uitvoeringen hiervan nagedaan worden. Leuk? Ja vast wel. Echt creatief? Niet bepaald.

Niet alleen bepaalt school wat je moet leren, maar ook wanneer.  We leren mensen dat het belangrijk is om stil te zitten, om te doen wat een ander je opdraagt (hoe vriendelijk en leuk de opdracht ook is) en dat een ander die hoger in de hiërarchie staat, bepaalt of dit goed of slecht is (door het geven van cijfers of andere vormen van oordeel). Hoe kunnen we verwachten dat kinderen van school afkomen en een gevoel hebben dat ze hun eigen levens kunnen vormgeven? Hoe weet je hoe het voelt om iets te willen als daar geen plek voor is op scholen? Op school kun je niet anders dan je impulsen langdurig onderdrukken. Vooral jonge kinderen zijn zeer fysiek ingesteld. Ze leren door te doen, te pakken, te spelen, te ruiken, te proeven, fouten te maken en te vallen. Op scholen brengen we kinderen al vanaf jonge leeftijd uit hun lijf, naar hun hoofd toe.

Vrijheid

Een heel belangrijk punt is dat school kinderen geen werkelijke vrijheid biedt. De essentie van vrijheid is dat je de mogelijkheid hebt om te kiezen om ergens niet aan mee te doen. Hoe leraren ook hun best doen en we scholen zelfs 'vrije scholen' noemen; ze kunnen niet voldoen aan de essentie van vrijheid. Democratische scholen uitgezonderd. Daar heb je het recht om dingen op je eigen tempo te leren en 'nee' te zeggen als je ergens nog niet aan toe bent.

Kinderen leren vooral door te spelen. Tijdens spel zijn ze ontvankelijk, open en bovenal: ze zijn zelf de regisseur.

Thuisonderwijs

Voorheen was ik vooral bekend met de vooroordelen en stigma's die er kleven aan thuisonderwijs. Ik dacht bijvoorbeeld dat thuisonderwijs ook letterlijk thuis plaats vond en dat het kind meestal door de ouders onderwezen werd. En dan ook nog eens dat het kind vooral individueel les kreeg (zielig!). Toen ik een keer terecht kwam op 1 van de uitstapjes die groep van Thuisonderwijs Noord Nederland terecht kwam, zag ik dat mijn vooroordelen niet klopten.  Thuisonderwijs ouders werken vaak samen. Ze ondernemen leerzame uitjes in groepen. Ook zijn er veel mensen die het heerlijk vinden om een leergierig kind te vertellen over hun beroep/ hobby/ passie. Leraren in overvloed dus:-)

Democratisch onderwijs

Een andere goeie optie die mijn voorkeur heeft, is de democratische school. Hier blijven kinderen wel deels regisseurs over hun eigen leven. Ze behouden zeggenschap om zelf invloed uit te oefenen op wat ze willen leren en wanneer ze er aan toe zijn. Op democratische scholen heb je geen klassen. De jonkies en de ouderen leren van en met elkaar, met ondersteuning van docenten. Helaas zit zo'n soort school nog niet in het noorden van Nederland, waar ik woon.

En financieel dan?

Omdat kinderen op democratische scholen zelf inspraak hebben in wanneer ze eraan toe zijn om iets te leren, lopen ze niet in het stramien zoals de overheid dit graag ziet. Democratische scholen krijgen dan ook geen subsidie. Gelukkig vinden de meeste van deze scholen een oplossing door ook de functie van dagopvang te bieden (met de extra's van een school!), waardoor ze een soort kinderdagverblijf zijn en je dus wel via de belasting weer een deel van je geld terug krijgt.

Beste overheid

Beste overheid. Er is een potje voor elk kind om onderwijs te kunnen volgen. Wat zou het mooi zijn als de ouder zelf mocht kiezen aan welke vorm van onderwijs hij dit potje wil besteden. Past dit niet veel beter in een democratie?

Thuisonderwijskinderen doen het goed volgens onderzoek

Onderzoek liegt er niet om. Thuisonderwijskinderen presteren buitengewoon goed. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat ze gemiddeld 1 tot meerdere lesjaren voorlopen op hun leeftijdsgenootjes. De meeste gaan studeren en kunnen zichzelf bovengemiddeld goed motiveren, omdat ze het gewend zijn. Ze leren niet omdat het moet en zijn daarmee nooit het leerplezier verleerd. Achterstanden kwam in geen van de onderzoeken voor. Is thuisonderwijs de oplossing voor iedereen? Ik denk het niet. De meeste thuisonderwijzers kiezen heel bewust om er tijd, liefde en energie in te willen en kunnen steken. Deze dingen zijn niet voor iedereen een prioriteit of mogelijkheid en dan is een kind mijns inziens veel beter af op een school dan bijv. de hele dag alleen achter bijv. een spelcomputer. Thuisonderwijs: in ieder geval een optie die het overwegen waard is.

• - Film over thuisonderwijs (engels)
• - Stichting Thuisonderwijs
• - Facebook: zoek op thuisonderwijs of unschooling
• - Boek over thuisonderwijs in NL

Dit artikel is ook verschenen op www.kiind.nl